Kolesterol nedir?
Kolesterol vücudumuzun bütün hücrelerinde bulunan yağ
benzeri bir maddedir. Kanda fazla miktarda bulunması zararlıdır. Kolesterol bir
yandan karaciğerde üretilirken, besinlerle de alınır.
Kolesterol neden önemlidir?
Kişinin kolesterol düzeyi ne kadar yüksekse, kalp hastası
olma ihtimali de o kadar yüksektir. Türkiye’de birinci sırada gelen ölüm nedeni
kalp-damar hastalığıdır.
İyi kolesterol (HDL kolesterol) ve kötü kolesterol (LDL
kolesterol) nedir?
LDL kolesterol, kanda, kolesterolü taşıyan başlıca pakettir.
Kanda yüksek olduğu zaman damarların iç yüzüne yapışıp, plaklar oluşturur.
Kolesterol dışındaki bazı maddelerin de eklenmesiyle bu plaklar büyür ve bunlar
üzerinde oluşan çatlaklarda gelişen pıhtılar damarları tıkar Çağımızda çok yaygın olan bu hastalık damar
sertliği olarak bilinir. Damar tıkanıklığı kalp damarlarında oluşmuşsa kalp
krizine, beyin damarlarında oluşmuşsa felce neden olur.
Kandaki kolesterolün bir bölümü de HDL kolesterol adı
verilen paketlerin içinde taşınır.
Kolesterol yüksekliği hangi şikayetlere sebep olur?
Kolesterolün yüksek olması herhangi bir şikayete sebep
olmaz. Kolesterol yüksekliğinin yol açtığı kalp krizi veya felç gibi
hastalıklar, kolesterolün damar duvarında birikmesiyle, yıllar sonra ortaya
çıkar.
Kimler kolesterol ölçtürmelidir?
20 yaşın üzerindeki kişiler, kan kolesterol düzeylerini
bilmeli ve bunun gerektirdiği yaşam tarzı değişikliklerini uygulamalıdır.
Özellikle anne, baba veya kardeşlerinde erken yaşta kalp hastalığı olduğu
bilinen kişiler ve şeker hastaları mutlaka kan kolesterollerini ölçtürmeli ve
gereken önlemleri almalıdır.
Neden kan yağları bazı kişilerde düşük, bazılarında
yüksektir?
Kan kolesterol düzeyleri kalıtsal ve çevresel faktörlerin
etkisiyle oluşur. Kolesterol metabolizmasının çeşitli halkalarında doğuştan
oluşabilen farklılıklar, kişilerde yağların kan düzeylerinin de farklı olmasına
yol açar. Beslenme şekli, şişmanlık, sigara içimi ve fizik aktivite çevresel
faktörler içinde en önemlileridir. Günlük besin tüketimindeki yağ miktarı ve
bileşimi, kalıtsal özelliklere göre değişen oranda kan düzeyini belirler.
Kan kolesterol düzeyinin düşürülmesi kalp-damar hastalığı
olasılığını azaltır mı?
Kan kolesterol düzeyinin diyetle veya ilaçlarla
düşürülmesinin kalp hastalığı bulunmayanlarda hastalığın oluşma olasılığını
azalttığı, kalp hastalığı bulunanlarda da yaşam süresini uzattığı kesin olarak
gösterilmiştir.
Besinlerdeki yağ çeşitleri nelerdir ve bunlar kan kolesterol
düzeyini nasıl etkilerler?
Besinlerdeki yağlar üç çeşittir: Doymuş, tekli doymamış ve
çoklu doymamış yağlar. Doymuş yağlar hayvansal kökenli yağlarda, tekli doymamış
yağlar zeytinyağında, çoklu doymamış yağlar ise sıvı yağlarda ve doymamış yağ
oranı yüksek margarinlerde bulunur.
Diyetteki doymuş yağlar ve kolesterol kan kolesterol düzeyini artırır.
Kalp hastalığından koruyucu bir diyetin özellikleri
nelerdir?
Kilosu olması gerekenden fazla olan kişiler toplam kalori
alımını azaltıp hareketlerini artırarak kilo vermelidir. Kilo artışı,
kolesterol yükseltici bir faktördür.
Etlerdeki görünen yağlar pişirilmeden önce ayrılmalı,
sakatat tüketimi çok azaltılmalıdır. Sosis, salam, sucuk gibi işlenmiş et
ürünleri de az tüketilmelidir.
Tavuk, hindi ve balık eti, koyun ve sığır etine tercih
edilmelidir. Kızartma yerine ızgara, haşlama, buğulama gibi pişirme şekilleri
kullanılmalıdır. Balık eti kalp sağlığı açısından en yararlı ettir. Karides ve
kabuklu deniz hayvanları kolesterolden zengindir.
Tahıl, sebze ve meyve tüketimi artırılmalıdır. Bu besinler
yağ bakımından fakir, vitamin ve posa bakımından zengindirler. Eriyebilen posanın
kolesterolü düşürdüğü çeşitli
araştırmalarda gösterilmiştir. Yulaf, çavdar, fasulye, bezelye, pirinç kabuğu,
turunçgiller, çilek, eriyebilen posadan zengindir. Kepek, havuç, turp, lahana,
karnabahar, meyve kabukları ise erimeyen posa içerirler; bu tür posanın
kolesterol üzerine etkisi yoktur, ancak bağırsakların normal çalışmasını sağlar.
Tam yağlı sütten hazırlanmış süt ürünleri yerine, az yağlı
veya yağsız sütten hazırlananlar tercih edilmelidir. Pasta, krema, dondurma
çoğunlukla doymuş yağlar ve yumurta sarısı içerdiğinden az tüketilmelidir.
Haftada iki veya üç adetten fazla yumurta yenmemelidir.
Kolesterolü düşürmek için tüm bunların dışında neler
yapılabilir?
Sigara, kolesterolün damar duvarında birikmesine ve biriken
yağ plaklarının çatlayarak damarı tıkamasına neden olduğundan
kullanılmamalıdır. Sigara içmek kandaki iyi kolesterol düzeyinin düşmesine
neden olur. Fizik aktivitenin artırılması da kötü kolesterolün düşmesine, iyi
kolesterolün yükselmesine yol açar. Az miktarda alınan alkolün iyi kolesterol
düzeyini yükselttiği çeşitli araştırmalarda gösterilmiştir. Ancak bu şekilde
yükseltilen iyi kolesterolün kalp damar hastalığından koruyucu etkisi
bilinmediğinden ve alkolün diğer zararlı etkileri nedeniyle kalp hastalığından
korunmada alkol kullanımı önerilmez.Diyet ve diğer yaşam tarzı değişikliklerine
rağmen kolesterol oranları istenen düzeye indirilemezse, hekimler tarafından
verilen ilaçların kullanılması gerekir.
Kolesterol düşürücü diyet, yaşam tarzı değişiklikleri veya
ilaçlar ne kadar süreyle uygulanmalıdır?
Kolesterol yüksekliği büyük ölçüde çağımızın yaşam tarzına
ve yanlış beslenmeye bağlı olarak ortaya çıkmış olduğundan, doğru beslenme ve
diğer yaşam tarzı özellikleri çocukluk yaşlarından itibaren uygulanmaya
başlanmalı ve hayat boyu sürmelidir. Kalp- damar hastalığı veya felç geçirmiş;
çok sayıda risk faktörü olup, hasta olma tehlikesi yüksek olanlar,
kolesterolleri diyet ve diğer önlemlerle istenen düzeylere düşürülemezse,
hekimlerin gerekli gördüğü ilaçları yaşam boyu kullanarak, kalp hastalığı
risklerini azaltabilirler.
HDL kolesterol, LDL’nin aksine damarlarda kolesterol
birikimini önler. Yapılan araştırmalar HDL kolesterolü yüksek olan kişilerde
kalp hastalığının daha az olduğunu göstermiştir. Türk Kardiyoloji Derneği’nin
yapmış olduğu araştırmalarda Türk toplumunda HDL kolesterol değerinin düşük
olduğu gösterilmiştir. Sigara içmek ve şişmanlık iyi kolesterolü düşürürken
düzenli egzersiz yükseltir.
Normal kan kolesterol düzeyleri ne olmalıdır?
Kan toplam kolesterol, LDL kolesterol ve HDL kolesterol
düzeyleri aşağıdaki gibi sınıflanır:
Kolesterol düzeyi değerlendirilip ilaç tedavisine karar
verilirken, kişide damar hastalığı bulunup bulunmaması veya diğer hastalık
riskini artırıcı faktörlerin olup olmaması da göz önüne alınır. Örneğin, başka
risk faktörü olmayan, iyi kolesterolü de yüksek menopoz öncesi bir kadında 130
mg/dl’lik bir kötü (LDL) kolesterol düzeyi önemli risk oluşturmazken, kalp
krizi geçirmiş 55 yaşındaki bir erkekte aynı düzey, kolesterol düşürücü
ilaçlarla kesin tedavi gerektirir.
KALP SAĞLIĞI İÇİN
» Kalbiniz ne kadar genç?
» Hipertansiyon: Kalp sağlığının başta gelen
düşmanı
» Kolesterol: Kalp hastalığı salgınının
ardındaki sinsi düşman
» Sigara kalbinize zararlıdır!
» Sinsi düşman: Şişmanlık
» Egzersiz yaparak kalp hastalığı ve inme
riskini azaltmak elinizde!
» Ani kalp ölümü çok sık rastlanan bir
durumdur!
» Kardiyovasküler risk hesaplama tabloları
